Pomnik żołnierzy rosyjskich w Gryfowie Śląskim

Pomnik żołnierzy rosyjskich poległych w 1813 roku w czasie bitwy o Gryfów postawiono na cmentarzu przy kościele cmentarnym Św. Wawrzyńca w 100- lecie bitwy w 1913 roku.

Pomnik wzniesiono ku czci 63 Rosjan poległych w czasie walki o miasto z wojskami francuskimi w 1813 r. Ich ofiarność miała uratować mieszkańców Gryfowa Śl. przed podobno zaplanowanym przez wojska francuskie spaleniem miasta - o czym informują napisy na pomniku.

Klęska Napoleona podczas wojny z Rosją w 1812 roku, sprawiła, że król pruski Fryderyk Wilhem III dostrzegł szansę wyrwania śląskiej prowincji spod francuskiej kurateli. Zmienia więc front i sprzymierza się z Rosjanami. Już w lutym 1813 roku na Dolny Śląsk docierają pierwsze oddziały rosyjskie ścigające Francuzów. Ci ostatni nie zamierzają jednak łatwo ustąpić. Walki się przeciągają. 21 sierpnia 1813 roku miała miejsce tzw. pierwsza bitwa nad Bobrem, stoczona pod Płakowicami, na przedmieściach Lwówka Śląskiego, zakończona taktycznym zwycięstwem Napoleona nad prusko - rosyjską Armią Śląską.

Jednak 26 sierpnia 1813 roku role się odwróciły bowiem trzy korpusy Wielkiej Armii dowodzone przez marszałka Jacquesa Macdonalda zostały pokonane przez Armię Śląską feldmarszałka Gebharda Leberechta Blüchera. Było to największe starcie zbrojne na Dolnym Śląsku podczas wojen napoleońskich. Francuzi stracili 36 armat, 110 wozów z amunicją i najprawdopodobniej 5000-7000 zabitych i rannych oraz ok. 1400 wziętych do niewoli. Straty Armii Śląska wyniosły ok. 8000 zabitych i rannych.

Bo bitwie przez Gryfów zaczęły przechodzić francuskie oddziały z rozbitych korpusów. Cześć z nich zatrzymała się tu na odpoczynek i dla opatrzenia rannych. Francuzów ścigały wojska rosyjskie, które 30 sierpnia 1813 roku podeszły pod miasto. Walki pod miejskimi bramami rozpoczęły się około południa i trwały do wieczora. Francuzi nie pozwolili napastnikom wedrzeć się do miasta choć w wyniku ostrzału wiele domów ucierpiało, zginęło też kilkoro mieszkańców. Już nad ranem (około godziny 3) 31 sierpnia francuskie oddziały po kryjomu wydostały się przez ówczesną bramę żytawską. Kola wozów obwiązano słomą i bez jednego wystrzału żołnierze napoleońscy odeszli na zachód.

Mieszkańcy, którzy po świcie wyszli na ulice z zaskoczeniem stwierdzili, że Francuzów nie ma już w mieście. Otwarto natychmiast bramy miejskie a przy bramie jeleniogórskiej ukazał się ich oczom przerażający widok zabitych i rannych podczas szturmu rosyjskich żołnierzy, których pozostawiono tu bez pomocy. Doliczono się 63 ofiar. Poległych wywieziono na kilku wozach na cmentarz i pochowano w zbiorowej mogile przy kościele św. Wawrzyńca. Ciała poległych Francuzów Rosjanie wrzucili do rzeki Kwisy.

Dopiero drugiego września nadeszła wieść o wcześniejszym zwycięstwie Prus i Rosjan w bitwie nad Kaczawą . Wieczorem na rynku o godz. 19.00 zebrali wszyscy mieszkańcy miasta, aby podziękować Bogu za wyzwolenie. Razem zaśpiewano pieśń , przy akompaniamencie instrumentów – „Dziękujcie wszyscy Bogu”

Sto lat później przy okazji obchodów Wojny Wyzwoleńczej, w 1913 roku mieszkańcy Gryfowa ufundowali pomnik poświęcony poległym Rosjanom dodając pełne wdzięczności inskrypcje za uratowanie miasta przed spaleniem.

Monument znajduje się na cmentarzu usytuowanym na północ od kościoła p.w. św. Wawrzyńca, przy ul. Lubańskiej. Stoi on prawdopodobnie na miejscu pochówku 63 żołnierzy rosyjskich poległych 30 sierpnia 1813 r. Monument wykonany z kamienia składa się z ustawionego na dwustopniowej podstawie sześcianu, na którym znajduje się półkula (pierwotnie na jej szczycie była jeszcze rzeźba orła). Na ścianach pomnika z jednej strony wykute wizerunki obróconych w dół gasnących pochodni w wieńcu laurowym, na pozostałych ścianach napisy w języku niemieckim o treści: Den Manen / der hier In einen Grabe / vereinten am 31. August / 1813 gefallenen 63 Kaisl. / Russischen Krieger // (Cieniom w tej jednej mogile złożonych, 31 sierpnia 1813 roku poległych 63 cesarskich rosyjskich żołnierzy)

Sie starben den Helden- / tod bey Erstürmung der / von den Franzosen be- /setzten Standt //

(Zginęli śmiercią bohaterską podczas szturmu zajętego przez Francuzów miasta)

Vaterlandfreunde weihten dieses Denkmal zur / dauernden Erinnerung der Rettung / dieses Stand / aus grosser / Gefahr durch des / Höchstallmächtig: Beistand //

(Patrioci poświęcili ten pomnik dla utrwalenia pamięci o uratowaniu tego miasta z wielkiego niebezpieczeństwa dzięki pomocy Wszechmogącego).

Pomnik żołnierzy rosyjskich w Gryfowie Śląskim