Stróżna Skała i historia chłopskiego buntu

Niepozorna granitowa formacja skalna znajduje się na granicy Piechowic i Szklarskiej Poręby Dolnej. Choć przeważnie mijana jest obojętnie, ma w swojej historii niezwykle ciekawy epizod.

Dziś mało kto pamięta historię związaną ze Stróżną Skałą. Tymczasem podczas antyfeudalnych rozruchów pod koniec XVI wieku była miejscem blokady drogi do Szklarskiej Poręby.

Dla Dolnego Śląska olbrzymie znaczenie miała bitwa pod Mohaczem. W starciu z Turkami 29 sierpnia 1526 roku zginął król czeski i węgierski Ludwik II Jagiellończyk. Jego ciało po bitwie odnalazł królewski szambelan Ulrich von Czettritz z zamku Nowy Dwór koło Wałbrzycha. Bezpotomna śmierć Jagiellończyka otworzyła drogę do objęcia władzy w Czechach i na Węgrzech przez Ferdynanda I Habsburga. To z pozoru błahe wydarzenie odwróciło losy Europy Środkowej. Beneficjentami śmierci młodego Jagiellona stali się przede wszystkim Habsburgowie, którzy na blisko kolejnych 400 lat mieli decydować o porządku w tej części Europy.

Rządy Habsburgów szybko dały się we znaki miejscowej ludności w tym również mieszkańcom kotliny jeleniogórskiej. Drastycznie bowiem zwiększyła się zależność feudalna, usankcjonowana rozporządzeniem cesarza Ferdynanda z roku 1528. Chłopi zmuszeni zostają do pańszczyzny i różnych świadczeń na rzecz dworu. Posłuszeństwo egzekwowano chłostą, pręgierzem czy lochem głodowym.

W tym stanie rzeczy okres reformacji przejawiający się krytyką dogmatów religijnych, kościoła, a także porządków feudalnych trafiał na podatny grunt. Jakkolwiek brak jest szerszych informacji na temat udziału mieszkańców regionu jeleniogórskiego w buntach chłopskich lat trzydziestych XVI wieku, to jednak masowy napływ uciekających przed prześladowaniami religijnymi  zarówno anabaptystów jak i Braci Czeskich odcisnął tu swoje piętno i doprowadził do lokalnych wystąpień ludności. Jednym ze zbrojnych tego przejawów był bunt chłopski w Kowarach w 1579 roku.  U jego podstaw legła, odmowa płacenia czynszów, odrabiania pańszczyzny co zaowocowało szturmem uzbrojonych chłopów i biedoty miejskiej na zamek w Kowarach. Rebelię szybko jednak stłumiono.

Kilka lat później doszło do kolejnych rozruchów, tym razem w rejonie Szklarskiej Poręby. Rozpoczęte w roku 1587 powstanie trwało prawie dwa lata. Wykorzystując Stróżną Skałę miejscowi chłopi bronili drogi do Szklarskiej Poręby Dolnej. Nawet cesarskim żołnierzom nie udało się wówczas wejść do wsi. Przedłużający się bunt sprawił, że w końcu doszło do interwencji samego cesarza Ferdynanda. Dopiero pośrednictwo jego przedstawicieli pomogło złagodzić sytuację. Komisje cesarskie uspokajały chłopów, zarządzając jednocześnie zmniejszenie pańszczyzny oraz podatków.

Jesienią 1580 roku doszło do ugody. Chłopi ze Stóżnej Skały złożyli ponownie hołd feudalny, z kolei właścicielom tych ziem (Schaffgotschom) zalecono aby byli "prawdziwie chrześcijańskimi zwierzchnikami i nie obciążali swoich poddanych robotami, służbami i ciężarami ponad miarę".

Historię skały i chłopskiego buntu, prawdopodobnie pierwszy opisał w 1962 roku Tadeusz Steć.

Stóżna Skała do 1945 roku była pomnikiem przyrody nieożywionej.

Stróżna Skała i historia chłopskiego buntu