Poznajcie Paseky nad Jizerou - Wieś z kulturalną tradycją

Paseky nad Jizerou leżą na granicy czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego i Chronionego Parku Krajobrazowego Góry Izerskie, w bezpośrednim sąsiedztwie Rokytnicy nad Jizerou

Wieś Paseky nad Jizerou została założona prawdopodobnie w XVI wieku, najstarsza wzmianka o niej pochodzi z 1654 roku. Prawdopodobnie w tym samym czasie huty szkła już istniały w najstarszej części wsi Makov, natomiast w Havirnie, gdzie wciąż widoczne są pozostałości kopalń, według tradycji ludowych wydobywano srebro.

Największą liczbę mieszkańców Paseky osiągnęły w 1869 r., kiedy mieszkało tu 1710 mieszkańców. Paseky zawsze były czeską wsią, jednak w czasie II wojny światowej były okupowane przez III Rzeszę. Po zakończeniu wojny nastąpiło duże wyludnienie. Chałupy kupowali wczasowicze, natomiast okoliczne rolnictwo zaczęło zamierać.

W 1976 roku Paseky zostały przyłączone do Rokytnicy nad Jizerou, trzy lata później zlikwidowano szkołę. Od 1990 roku Paseky ponownie są samodzielną gminą.

Bogata tradycja kulturalna Pasek ma swoje korzenie w czasach odrodzenia narodowego. Wybitną osobistością był pasecki kantor, pisarz i skrzypek Věnceslav Metelka, który został duchowym przywódcą wsi. Wypożyczał książki, ćwiczył sztuki teatralne i trudne utwory koncertowe. Życie wsi i swoje poglądy filozoficzne spisał w swoich pamiętnikach, które zainspirowały pisarza Karla Václava Raise do stworzenia powieści „Patrioci na odludziu” 

W ten sposób Paseky, zwane przez Raisa, Pozdětínem, stały się sceną jego najsłynniejszej powieści. Metelka rozsławiła także czeskie lutnictwo. Uczył swoje dzieci, przybywali kolejni uczniowie, a Paseky stały się kolebką całej karkonoskiej szkoły skrzypcowej, której żyjący następcy, tacy jak Pilař i Špidlen, należą do światowej czołówki. Chór i Orkiestra św. Wacława kontynuują muzyczne tradycje Metelkova.

Kościół Świętego Wacława

Został zbudowany w latach 1787-89 według projektu budowniczego Antonína Teumera za 3825 guldenów w miejscu, gdzie był wysoki las i skała. Uroczyście konsekrowany został 30 listopada 1789 r. Kościół jest klasycystyczny, jednonawowy, z prezbiterium zamkniętym odcinkowo, z zakrystią od strony północnej i graniastosłupową wieżą z gontem nad fasadą zachodnią.

Posiada płaskie stropy i ceglane prezbiterium wsparte na dwóch kamiennych słupach pryzmatycznych z dekoracją stiukową. Wnętrze jednolite, rokokowe, z drugiej połowy XVIII wieku. Ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, ambona i dwadzieścia ławek pochodzą z kościoła św. Wacława w Starej Boleslavi, który wraz z rezydencją jezuitów został zamknięty w wyniku kasaty zakonu jezuitów w 1773 r. Obraz św. . Wacława na ołtarzu głównym jest nowszy, autorstwa malarza Vojtěcha Bartůňka z 1886 roku.

Na uwagę zasługuje bardzo duży Grób Pański, wyrzeźbiony przez Františka Hanuša z 1896 r., z rzeźbioną szopką bożonarodzeniową z 1902 r. Dzwon ze zlikwidowanego kościoła św. Zwiastowania w Mladá Boleslav z 1665 r. i dzwon pasterski z 1770 r. skonfiskowano na cele wojenne w 1943 r. Nowe dzwony zakupiono z darowizn mieszkańców pastwiska w 1947 r. Przed kościołem barokowy krzyż z 1811 r., przed przed wejściem do kościoła znajdują się dwie lipy, które posadzono w 1881 roku z okazji zaślubin następcy tronu Rudolfa i belgijskiej księżnej Stefanie. Za zakrystią znajduje się grób pierwszego proboszcza Paseka Raimunda Kašpara, dominikanina z Litoměřic. Na cmentarzu, który otoczony jest wysokim kamiennym murem, pierwotnie pokrytym gontem jak cały dach kościoła, znajduje się rzadki barokowy krzyż z 1825 r.

Stara Szkoła

W najstarszej części Pasek zwanej Makowem stoi budynek z bali z efektowną dobudówką. W 1791 r. w Pasekach rozpoczęło się właściwe nauczanie dzieci w wielkiej sali tej chałupy. Do tego czasu uczył się nieregularnie w różnych domach prywatnie. Pierwszym nauczycielem był Josef Šimůnek, pochodzący z Tříča. Jego syn Josef Šimůnek, następca ojca w 1827 r., był wybitnym nauczycielem, żarliwym odrodzeniem narodowym, którego wielką miłością były książki, teatr i muzyka. Kupował i wypożyczał książki oraz wiele czeskich czasopism.  W 1830 r. do J. Šimůnka dołączył uzdolniony literacko i muzycznie młody pomocnik szkolny Věnceslav Metelka, pochodzący z sąsiednich Sklenařic. Ci dwaj lokalni patrioci byli nie tylko dobrymi nauczycielami, ale także organizatorami życia teatralnego i muzycznego. Warunki nauczania szkolnego były dość niesprzyjające, o czym wiemy z zapisków Metelki. W 1838 r. do szkoły wiejskiej uczęszczało 170 dzieci. Budynek szkoły, o którym poważnie myślano już podczas budowy kościoła, pojawił się w Pasekach dopiero w 1845 roku. Kantor Šimůnek zapisał wsi swoje dobra – stąd nazwa domu nr 90 „Na Obci” do dziś. Budynek ten, ozdobiony pamiątkowymi lipami i barokową figurą św. Jana Nepomucena jest zabytkiem kultury.

Pomnik Zapomnianych Patriotów

Pomnik Zapomnianych Patriotów powstał w 1958 roku na terenie dawnej parafii dzięki kilku pasjonatom i chętnym darczyńcom rzadkich rodzinnych pamiątek. Został tak nazwany na pamiątkę powieści realistycznego pisarza Karela Václava Raisa, który stworzył obraz życia w Pasekach i okolicach w okresie odrodzenia narodowego i nazwał go „Zapadlí vlastenci”. Inspirację dla powieści znalazł w zapiskach Věnceslava Metelki. Jednocześnie przypomina historię i życie czeskiej górskiej wioski, gospodarkę, rzemiosło, ręczne tkactwo i kulturowy związek z teatrem, a przede wszystkim z tradycją muzyczną. Wystawa Karkonoskiej Szkoły Skrzypcowej przedstawia V. Metelkę jako założyciela szkoły skrzypcowej, a Paseky jako kolebkę lutnictwa. Bogata kolekcja instrumentów muzycznych sięga od założyciela szkoły do ​​żyjących skrzypków ze słynnych rodów Pilařów i Špidlenów. Pomnik poległych patriotów znajduje się na terenie budynku parafialnego, który powstał równolegle z kościołem w latach 1778-79 jako mieszkanie dla administratora duchownego. W 1890 roku do pierwotnego parterowego budynku dobudowano piętro. Od 1981 roku Pomnik Zaginionych Patriotów znajduje się pod opieką Dyrekcji Karkonoskiego Parku Narodowego jako Muzeum Karkonoskie.

Kaplica Trójcy Przenajświętszej

Według tradycji kaplicę w tym miejscu zbudowali górnicy wydobywający srebro w tej części Paska w XVII wieku. Wyginięcie górnictwa nastąpiło prawdopodobnie w wyniku zawalenia się sztolni i wypadku górniczego. Nazwa osady Havírna pozostała. Mocne mury kaplicy, zbudowanej z kamienia, który obfituje w strome zbocze Mechovickiego grzbietu, przez wieki zawilgociły, kaplica stopniowo „kurczyła się” wraz ze zmianą otoczenia, wystrój wnętrz był kilkakrotnie kradziony. W 1994 roku został całkowicie odrestaurowany. Zachowano położenie, kształt, wymiary ścian i wielkość. Kolorowy drzeworyt Trójcy Świętej w tradycyjnym ludowym wizerunku wykonał artysta Jiří Kment. Od XIX wieku do kaplicy odbywały się częste procesje, a po I wojnie światowej w Havírnie zaczęto organizować pielgrzymki w święto Trójcy Przenajświętszej. Pielgrzymka odbywała się właśnie przy tej kaplicy, gdzie znajdowała się gospoda i zespół kilku domów. Nazywa się tu Na Kopci. Kaplica stoi na szlaku turystycznym (niebieski znak), który prowadzi z miejscowości Vysoké nad Jizerou do Harrachova.

Hávírenský młyn

Nad potokiem Havirenskim, którego nazwa pochodzi od Havírny, osady Pasek, gdzie według tradycji w XVII wieku wydobywano srebro, znajdował się młyn, który swoją architekturą ludową przewyższał wszystkie okoliczne młyny. Stał u podnóża Mechovic (803 m), skalistego grzbietu z romantycznym zespołem Borowskich Skał. Lasy Mechovice, podobnie jak młyn, były pierwotnie dworskie. Rozległe lasy Hávíren, które sięgają aż do Mýtu, gdzie Mumlava wpada do Izery, od 1824 roku należały do ​​książęcej rodziny Rohanów, członków ważnego starego francuskiego rodu. Do Czech przybyli w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Hávírneńscy młynarze, którzy byli również piekarzami, wypiekali chleb, ale także bułki i bułki, placki i przytułki tylko dla mieszkańców Hávírny. Potok nie tylko napędzał koło młyńskie. Na tym krótkim potoku, który wpada do Izery, znajdowało się w sumie 5 kół wodnych i 2 turbiny. W połowie XX wieku młyn zniknął, pozostała tylko stara lipa, strugarki zamilkły na zawsze, dolina zamilkła, tylko strumyk opowiada historię.

Pomnik poległych bohaterów

Na pamiątkę powstania niepodległej Republiki Czechosłowackiej 4 maja 1919 r. na ziemi podarowanej przez właścicieli tartaku Emiliána i Pavla Sajdlów zasadzono lipę wolności. W 1923 roku na wspólnym zebraniu przedstawiciele gminy i lokalnych stowarzyszeń postanowili wybudować pomnik poległym w wojnie obok Lípy wolności. We wsi zorganizowano zbiórkę. Fundament pod pomnik zbudowali sami mieszkańcy, a otoczenie sami zmodyfikowali.Pomnik wykonał rzeźbiarz Václav Blažek z Jičína z białego granitu z kamieniołomu koło Velkých Kunětic. Pomnik ma kształt graniastosłupa, na trzech ścianach wyryto i złocono nazwiska 54 obywateli, na czwartej widnieje napis „Zginęli za republikę” oraz nazwiska trzech legionistów. Z okazji 35. rocznicy zakończenia II wojny światowej, 1 czerwca 1980 r. wmurowano kamienną tablicę z dziewięcioma nazwiskami i napisem: „Pamięci obywateli rozstrzelanych i zamęczony przez nazistów 1942-1945.

Figura Matki Boskiej Bolesnej

Rzeźba Matki Boskiej Bolesnej trzymającej na kolanach ciało Pana Jezusa, znajdująca się na niewielkim wzgórzu w okolicy kościoła św. Wacława, odnosi się do Piety Michała Anioła z Bazyliki św. Piotra w Rzymie, choć nie jest jej wierną kopią.

Obecnie Paseky nad Jizerou to popularny ośrodek narciarski. Oaza spokoju na skraju Karkonoszy Zachodnich – oferuje do tego idealne warunki. Na wysokości od 620 do 860 metrów na rozległych stokach czeka na Ciebie dziesięć kilometrów regularnie przygotowywanych tras zjazdowych o różnym stopniu trudności. Stoki są sztucznie dośnieżane, co zapewnia wystarczającą pokrywę śnieżną. Przy dobrej pogodzie ze nasłonecznionych stoków otwierają się piękne widoki na Karkonosze Zachodnie, Pojizeří i Czeski Raj. Wokół wieży widokowej Štěpánka czeka na nich 25 kilometrów przygotowanych tras do narciarstwa biegowego. Idealnym punktem wyjścia do uprawiania narciarstwa biegowego jest górna stacja wyciągów narciarskich. Jeśli chcesz wybrać się na dłuższą wędrówkę, możesz połączyć się z tras na Izerską Autostradę lub na trasy Karkonoskiego Raju Biegowego.

Jak dojechać?

Najwygodniejsza trasa prowadzi tu ze Szklarskiej Poręby, przez przejście graniczne w Jakuszycach. Za Harrachovem skręcamy w lewo w drogę nr 14. Po kolejnych 5 kilometrach docieramy do miejscowości Vilemov, gdzie skręcamy z głównej drogi w prawo kierując się do góry na Paseky nad Jizerou.

Poznajcie Paseky nad Jizerou - Wieś z kulturalną tradycją