Tajemnice Leopoldsbaude. Obóz Służby Pracy Rzeszy i baza Werwolfu w Górach Izerskich

W sercu izerskiego lasu, na przełęczy Gaik, pomiędzy Kopańcem i Rozdrożem Izerskim znajdują się ruiny zabudowań o tajemniczej historii.

Na początek słowo wyjaśnienia. Na mapach rowerowych to miejsce oznaczono jako: Ruiny Hochstein Hütte.

Tymczasem niczego takiego tu nie było. W centralnym punkcie przełęczy, we wnętrzu wysepki utworzonej przez krzyżujące się tu drogi leśne stała leśniczówka: "Försterei Hochstein" (Leśniczówka Wysoki Kamień, pierwotnie Leopoldsbaude). Na niemieckich mapach z 1935 roku widać też wyraźnie, że kawałek dalej na prawo stał obiekt oznaczony jako Hütte. Prawdopodobnie był to szałas lub chata.

Niestety współczesnym "kartografom" z lokalnych rowerowych stowarzyszeń, obie nazwy omyłkowo zlały się w jedną. W ten sposób powstał nowy twór, który tu nigdy nie istniał.

Nie wiadomo dokładnie kiedy powstała Leopoldsbaude, ale niektóre źródła wymieniają ją jako jedno z najstarszych schronisk w Górach Izerskich. Początkowo była to drewniana chata.

- opis za Rübezahl Schlesischen Provinzialblatter - 1873 rok.

Rozwój turystyki w XIX wieku doprowadził do rozwoju usług. W 1888 roku oprócz schroniska znajdowała się tu wypożyczalnia wierzchowców i stacja tragarzy lektyk. Na ślad usług agroturystycznych Leopoldsbaude natrafiamy jeszcze w przewodniku z 1906 roku. Obiekt funkcjonuje już wówczas jako Leśniczówka (Försterei Leopoldsbaude im Isergebirge).

Tekst z pocztówki : Leśnictwo Leopoldsbaude w Górach Izerskich Chromiec k. Kopańca, 12 VII 1906. Przesyłam najserdeczniejsze pozdrowienia z naszych pięknych letnich wakacji. Wczoraj było wielkie spotkanie i kolacja z kiełbasą. Pogoda jest bardzo umiarkowana. W przyszłym tygodniu chcemy odbyć wycieczkę do Szklarskiej Poręby, czekam na to z radością. Miłego wypoczynku życzy Wasza Trude Biedermann.

Po pierwszej wojnie światowej zrezygnowano z usług turystycznych w Leśniczówce. W przewodniku "Fuhrer durch das Riesen und Isergebirge" wydanym na początku lat dwudziestych widnieje wzmianka :  Leopoldsbaude, Försterei (Keine Gastw.) czyli Leśniczówka, (nie przyjmuje gości). Obiekt służył więc wyłącznie pracownikom leśnym. W międzyczasie leśniczówka zmieniła nazwę na Hochstein (Wysoki Kamień).

Sytuacja zmieniła się wiosną 1939 roku. Pojawili się tu bowiem junacy z RAD (Reichsarbeitsdienst) - Służby Pracy Rzeszy. Utworzono tutaj górską filię obozu : 103 Stab in Hirschberg Cunnersdorf (dziś Celwizkoza). RAD (Służba Pracy Rzeszy) - była masową organizacją młodzieży, działającą w latach 1933-1945. Służba przygotowywała młodzież niemiecką do zadań obywatelskich i służby wojskowej. Przed 1940 każdy młody Niemiec w wieku od 18 do 25 lat odbywał 6-miesięczną praktykę w jednym z licznych obozów pracy. W czasie II wojny RAD wykonywała funkcje pomocnicze wobec Wehrmachtu, zajmując się głównie budową dróg i umocnień.

Obóz koło Kopańca otrzymał oznaczenie:  RAD Abt. 1/103 Leopoldsbaude. W krótkim czasie wzniesiono tu cztery baraki mieszkalne i jeden służbowy (dowódczy). Na wykarczowanym i wypłaszczonym terenie powstał plac apelowy z charakterystycznym, schodkowym układem trybun w formie tzw. amfiteatru. To sprawiło, że szybko został ochrzczony jako Waldtheater (Leśny Teatr).

W różnych okresach kwaterowało tu od 60 do nawet 180 niemieckich junaków.  Nie bardzo wiadomo do jakich prac ich używano. Odcinek Drogi Sudeckiej ze Świeradowa Zdroju do Szklarskiej Poręby był już wtedy skończony. Więc prawdopodobnie chodziło o prace leśne, budowę leśnych dróg. Choć wiadomo również, że kładli kabel telekomunikacyjny wiodący do schroniska Ludwigsbaude na Rozdrożu Izerskim. Od 1940 roku w pobliżu obozu RAD kwaterowało komando jeńców wojennych lub więźniów.

Na początku 1945 roku do obozu Leopoldsbaude trafił niejaki Hans Sonderhaus. Ten niespełna 17.letni absolwent dywersyjno - wywiadowczej szkoły Abwehry z Barda, był przez krótki czas instruktorem Volkssturmu w Jeleniej Górze. Później uczył posługiwania się bronią około ok. 80 starszych mężczyzn i kobiet z Ludwigsdorfu (Chromca). W Lepoldsbaude spotkał oddział dywersyjny, do złudzenia przypominający te, jakie były formowane w Bardzie. Było to trzydziestu młodych cywilów, których zakwaterowano w obozie. Nowo przybyli za wszelką cenę unikali kontaktu z miejscowymi. Już na pierwszy rzut oka sprawiali oni wrażenie osób gruntownie przeszkolonych wojskowo, którym cywilne ubrania nieco krępowały ruchy. Co było dalej? Nie do końca wiadomo. Sonderhaus w kwietniu 1945 roku został ściągnięty do Jeleniej Góry. Nie zdecydował się na próbę przebicia się na stronę amerykańską i ukrywał wraz z kilku kompanami w jednym z bunkrów Werwolfu do lipca 1945. roku. Po aresztowaniu trafił do aresztu śledczego UB we Wrocławiu. Stąd zapis jego zeznań.

Tymczasem szkoleni w Chromcu i Leopoldsbaude dywersanci Werwolfu przeprowadzili już po zakończeniu działań wojennych wiele akcji. Niemieckie oddziały leśne terroryzowały i rabowały polską ludność cywilną, a funkcjonariuszy państwowych, obojętnie jakiej służby, zabijały. Jedną z głośniejszych akcji było spalenie Zakładu Płyt Pilśniowych w Mroczkowicach koło Świeradowa Zdroju w październiku 1946 roku. Śmierć poniosło wówczas dwóch polskich strażników.

W maju 1945 roku w niewyjaśnionych okolicznościach podpalono leśniczówkę Leopoldsbaude. Obiekt spłonął doszczętnie. Dziś o jego istnieniu świadczy jedynie kilka cegieł. Baraki były początkowo wykorzystywane przez polskich pracowników leśnych. Kiedy jednak je opuszczono szybko zaczęli się tu pojawiać okoliczni szabrownicy doprowadzając miejsce do kompletnej ruiny. Najpierw zginęło, to co było cenniejsze, później stolarka okienna, kamienie z podmurówek, aż pozostały jedynie fundamenty. Resztę dokończyła izerska przyroda. Dziś mimo wszystko natknąć się tu można  na obozową studnię.

Plac apelowy zarosły drzewa, ale resztki Teatru Leśnego, na wschodnim skraju dawnego placu są wciąż wyraźnie zarysowane.

Samo miejsce ciągle jeszcze przez okolicznych mieszkańców zwane jest Barakami.

Tajemnice Leopoldsbaude.