Tajemnicze Kamienie Śmierci (Totenstein) w Górach Königshain

Obszar ochrony krajobrazu Königshainer Berge położony jest we wschodniej części Łużyc Górnych i należy do powiatu Görlitz. Znany jest przede wszystkim ze zjawiskowych, zalanych wodą starych kamieniołomów. Wśród nich swych tajemnic strzeże samotna formacja skalna Totenstein.

Grupa skalna Totenstein ma około dziesięciu metrów wysokości i leży 373 m nad poziomem morza. 

„Według opinii przyjętej przez wielu badaczy wypłaszczenie na skale po prawej stronie służyło jako miejsce składania ofiar. Wskazuje się miejsce, w którym siedział bożek, oraz kamień, który służył za ołtarz. Ale jak nazywał się bożek, którego czczono tutaj. Nikt nie wie, co powiedzieć. Tak naprawdę o kulcie boskim starożytnych Niemców wiemy bardzo niewiele (...)”

Tak o tym miejscu pisał Carl Adolph von Schachmann w swojej małej książeczce „Obserwacje gór w pobliżu Koenigshayn”, opublikowanej w 1780 roku.

Wspomina się, że aż do XVIII wieku mieszkańcy Königshain i okolic udawali się do Totensteinu co roku w okresie Męki Pańskiej, w trzecią niedzielę (Lätare) przed Wielkanocą, aby wypędzić śmierć (czyli zimę). Zwyczaj ten pozostawił po sobie nazwą masywu skalnego. Położenie skały i jej kształt, który powstał w wyniku erozji i wydaje się, że został stworzony jedynie ręką ludzką, nadal przypomina „starożytne naturalne sanktuarium”.

Wrażenie to podkreślają wyżłobione w kamieniu przez ludzi małe miseczki, ułożone w kilku grupach na szczycie skały. Misy takie choć przypominają kociołki wietrzeniowe, znane są także m.in. z północnych Niemiec i Skandynawii. Archeologowie przypisują im czynności rytualne. Religijna funkcja składania ofiar ani charakter rytuałów nie są nam znane. W 1937 roku kierownik Obserwatorium Uniwersytetu w Lipsku Josef Hopmann uznał wzajemne położenie małych misek odkrytych na skale jako reprezentujące konstelacje lub ich części. Inni badacze wierzyli, że płytkie miski były wypełnione ofiarami pokarmowymi lub być może krwią.

Żadna z tych hipotez nie została jak dotąd udowodniona. Nie da się też precyzyjnie określić wieku misek. Jednocześnie zwraca się uwagę na zagrożenie skały, jakie stwarza rabunek: „Tysiące ludzi odwiedziło skałę i przekopało ziemię pod platformami, aby odkryć urny, a być może także skarby. Przy tej okazji wiele rzeczy zostało zniszczonych, i tak dobre, jak wiele odłamków zabranych ze mną. Porównanie ze starymi widokami krajobrazowymi z XVIII wieku pokazuje również ogromne zmiany terenu spowodowane wydobyciem granitu. Objęcie go ochroną przez króla pruskiego w 1844 roku przynajmniej zapewniło zachowanie grupy skalnej. Fryderyk Wilhelm IV nazwał to miejsce „pomnikiem starożytności”. Król pruski odwiedził Totenstein w 1844 roku. Od tego czasu budynek znajduje się na liście zabytków. Nie można było jednak zapobiec budowie wysypisk żwiru i przerażająco głębokich kamieniołomów bezpośrednio przed Totensteinem.

Czy zatem Totenstein rzeczywiście był miejscem dawno zapomnianych pogańskich ofiar i rytuałów? Znaleziska archeologiczne przemawiają przeciwko takimteoriom. Wykopaliska prowadzone w latach 1930, 1935 i 1938 na skale i u jej podnóża przez pracowników Działu Prehistorii i Protohistorii Muzeum w Görlitz odsłoniły bogactwo znalezisk, niektóre z nich były bardzo ważne. Należą do nich groty strzał z brązu, forma sierpu z brązu, gliniane figury do gry i liczne odłamki ceramiki. Masa obiektów może sięgać późnej epoki brązu, czyli około 800 roku p.n.e. Bądź na bieżąco. Niektóre znaleziska – w tym rzekoma lampa gliniana – mają pochodzenie słowiańskie i pochodzą z XII wieku naszej ery. Podobne znaleziska znamy z Oybin, z Landeskrone, z Schanze koło Ostro i z Nieder Neundorf.

Już w epoce brązu i wczesnej epoki żelaza, a często także w okresie słowiańskim, w strategicznie korzystnym położeniu istniały silne zespoły zamkowe, które z pewnością były zarówno centralnym miastem targowym, jak i siedzibą regionalnego władcy. Wyeksponowane położenie Totensteinu, które umożliwia szeroki widok na krajobraz, sugeruje również tutaj taką fortyfikację. Założenie to potwierdzają między innymi znaleziska grotów strzał z epoki brązu. W średniowieczu zwyczaj rytualnego mycia rąk przekazywany był wyłącznie ze środowisk arystokratycznych, wyższych klas średnich czy kościelnych. W rezultacie, długo po zamku z epoki brązu, w XII wieku na Totensteinie znajdowała się ufortyfikowana rezydencja szlachecka. Istniejące dawniej wały czy fosy z epoki brązu lub epoki słowiańskiej zostały przez kamieniołom przed wiekami całkowicie usunięte. Do dziś przetrwał jedynie kamień śmierci – być może będący swego rodzaju punktem obserwacyjnym.

Jak dojechać?

Grupa skalna Totenstein ma około dziesięciu metrów wysokości i leży 373 m nad poziomem morza. Na formację skalną można teraz wspiąć się po stalowych schodach; dzieci powinny ostrożnie poruszać się po szczycie skały. Wędrowcy mogą dotrzeć do Totenstein od strony starej stacji kolejowej Königshain i znajdującego się tam parkingu.

Z Görlitz:

• Najszybsza trasa wiedzie przez drogę krajową B6 na zachód.
• Z Görlitz jedź B6 w kierunku Drezna, a następnie skręć w lewo na L132 do Königshain. Podróż zajmuje około 15 minut (około 10 km).

Wkrótce zaprosimy naszych czytelników na relację z pasjonującej wycieczki do Kamieniołomu Königshain - niesamowita trasa ze spektakularnymi widokami, wśród zalanych wyrobisk z których najbardziej znane to Nirwana, Firstensteinbruch, Hamannbruch i Thadenbruch. Każdy zalany kamieniołom to zapierający dech w piersiach spektakl natury i przede wszystkim krystalicznie czysta woda. Niegdyś wydobywano tu granit Königshain a historię tego miejsca przypomina małe muzeum. Obserwujcie naszą stronę.

Tajemnicze Kamienie Śmierci (Totenstein) w Górach Königshain

Wybierasz się w Karkonosze? Poniżej mapa atrakcji turystycznych w regionie. Kilkaset atrakcji w jednym miejscu. Kliknij w prawy górny róg na mapie aby otworzyć