Karpniki – wieś z bogatą historią

Karpniki to wieś o bardzo bogatej i dobrze udokumentowanej historii, mimo to jej początki nie są do końca pewne.

Poniżej Panorama 360. Można oddalać, przybliżać i obracać się dookoła, w górę i w dół. Miłego oglądania ( niektóre panoramy potrzebują kilku sekund aby się prawidłowo wgrać)

Istnieje wiele starych opracowań niemieckich, które muszą budzić wątpliwości. Podają one, że Karniki były powiązane z zamkiem Sokolec, którego ruiny możemy dzisiaj odnaleźć na Krzyżnej Górze. Pierwszą osadę datowano nawet na XII wiek i powiązano ją z księciem Henrykiem Brodatym. Istniały też przekazy, że zamek i wieś należały do templariuszy.

Z dokumentów jednak wynika, że w 1305 roku istniała już w tym miejscu wieś czynszowa i należała w księstwie jaworskim. Była ściśle powiązana z zamkiem Sokolec, którym w tym czasie władał Clericus Bolcze – domniemany założyciel sąsiedniego Zamku Bolczów. Po nim w 1389 roku wieś przeszła w ręce Rydygiera Wiltberga, który sprzedał ją Titze Schindzowi. Karniki w 1309 roku musiały być dużą i znaczącą wsią skoro w dokumentach wymieniano miejscowego proboszcza Clonicza. Wieś podobnie jak Sokolec zostały zniszczone podczas wojen husyckich. W roku 1432 jako właściciel wspomniany został Kuncze auf Predel, który w 1438 roku sprzedał zamek i wszelkie dobra swojemu krewnemu Beelerowi von Rychbach. Zniszczony podczas wspomnianych wojen husyckich zamek Sokolec, stał się w tym czasie siedzibą rycerzy – rabusiów. Dlatego w Karpnikach wzniesiono wtedy pierwszy dwór lub zameczek, tworząc w nim siedzibę majątku. Kolejnym właścicielem majątku, był kanclerz księstwa świdnicko – jaworskiego Hans Schoff zu Gotsche, pan na Starej Kamienicy i Chojniku, który był żonaty z Hedwige von Zedlitz. W roku 1532 większość mieszkańców wsi przeszła na protestantyzm i przejęła kościół katolicki. Po jego śmierci w 1464 roku założona w Karpnikach siedziba rodowa przeszła pod władanie jednego z ich synów. W roku 1580, ostatni z tej linii von Schaffgotschów Adam, sprzedał wszelkie dobra Friedrichowi von Kanitz und Tolowitz. Niestety już po nagłej śmierci w 1585 roku, majątek przejął jego następca Christoph Friederik Kanitz, który w 1593 roku podjął się odbudowania zamku po pożarze wywołanego od uderzenia pioruna na renesansową rezydencję. Bardzo burzliwe były kolejne lata. Wieś często stawała się własnością nowych zarządców. W rękach rodu von Kanitz wieś była do roku 1648, kiedy to po śmierci Lukrecji von Kanitz, majatek przeszedł w ręce rodu von Winterfeld.

W 1652 roku w Karpnikach doszło do buntu chłopów, który to zażegnano ugoda zawartą w 1655 roku przed sądem w Jaworze. Karniki już wówczas były dużą i bogatą wsią, w której mieszkało 24 kmieci i 20 zagrodników, znajdował się folwark, w którym trzymano 400 owiec i 58 sztuk bydła. We wsi były również 2 młyny wodne, browar i 10 stawów. W 1654 roku doszło do rekatolicyzacji kościoła, co skutkowało tym, że miejscowi protestanci zmuszeni zostali do odprawiania tajnych nabożeństw w okolicznych lasach. Dopiero w 1709 roku, mogli uczestniczyć w nabożeństwach odprawianych w Jeleniej Górze. W 1658 roku, po śmierci ostatniego z rodu von Winterfeld, wieś przeszła w ręce rodu von Hoynow i pozostała do 1725 roku, kiedy to odkupiona została przez hrabiego Franza Wilhelma von Schaffgotscha. W 1742 roku z inicjatywy lokalnego pastora Mosea zbudowano drewniano-szachowy dom modlitw, który już w 1748 roku został zastąpiony murowaną świątynią. W ten sposób Karpniki stały się siedziba dwóch parafii – katolickiej i ewangelickiej. Po śmierci hrabiego Schaffgotscha w 1774 roku majątek stał się od 1777 roku, królewszczyzną przeznaczoną dla klasztoru krzeszowskiego, której dzierżawcą był Johann Gottlob Feller, budowniczy klasztoru w Krzeszowie. Jednak już w 1784 roku wszelkie dobra karpnickie zostały odkupione przez Wilhelma von Redena z pobliskiego Bukowca. W 1786 roku we wsi wymieniono – 2 kościoły i 2 plebanie, szkoła, folwark i 2 młyny wodne. Hrabia von Reden niedługo cieszył się tym bogatym majątkiem, gdyż już w 1787 roku, Karpniki przeszły w ręce hrabiego Carla von Hoyma, a następnie dwa lata później w ręce barona Kaspra von Zedlitz.

Dużą zmianę w dziejach Karpnik przyniósł początek XIX wieku, kiedy to w 1822 roku, zamek wraz z jego dobrami został kupiony za 118 tys. talarów, przez księcia pruskiego Wilhelma von Hohenzollen, brata króla Prus Fryderyka Wilhelma III, który był właścicielem pobliskich Mysłakowic. Dzięki temu na obrzeżu Rudaw Janowickich powstały dwie letnie rezydencje panującej rodziny pruskiej. Książę Wilhel rozpoczął generalną przebudowę zamku na romantyczną rezydencję, w której znalazły się bogate zbiory dzieł sztuki. W tym czasie zamek odwiedzali wyjątkowi goście, wśród których, byli m.in. - car Mikołaj, Wielkie Księżne Olga i Aleksandra Teodorowne, książę Piotr Wołkoński i caryca Katarzyna II. Zamek stał się centrum kultury, w którym poza bogatym zbiorem dzieł sztuki i wspaniałej bibliotece, wystawiano sztuki i prowadzono dysputy. W 1871 roku, zarządzający majątkiem komandor porucznik von Paul, wybudował dla siebie okazały pałacyk (obecnie Pałac Dębowy).

Majątek w rękach królewskiego rodu pozostał do 1893 roku, kiedy to w drodze dziedziczenia i spłat przeszedł w ręce Księcia Ernesta von Hessen-Darmstadt. Wieś stała się atrakcyjnym letniskiem, które przyciągało wielu turystów. Dużym zainteresowaniem cieszył się zamek, aby go zwiedzić, pobierano opłatę w wysokości 50 fenigów. W okresie międzywojennym we wsi działało kilka pensjonatów i gospód, które oferowały turystom około 100 miejsc noclegowych, a wśród atrakcji były organizowane wycieczki w pobliskie Góry Sokole i zwiedzanie Szwajcarki. Do dyspozycji letników zbudowano we wsi kąpielisko.

Po II wojnie światowej, zbiory zamkowe częściowo wywieziono lub rozszabrowano. Od 1956 roku mieścił się w nim zakład dla dzieci chorych psychicznie, a potem dom kolonijny. Wieś jednak nie straciła na swojej atrakcyjności. Wraz z odbudową zamku, stała się popularnym miejscem, w którym coraz więcej młodych ludzi postanawia osiedlić się na stałe. Piękne widoki i doskonałe trasy turystyczne, niewątpliwie dodają temu miejscu splendoru.

Dawne nazwy:

1300 - Wysbach, Crossen-Fischbach. 1370 – Vischbach. 1389 – Weningen Fischbach. 1393 – Fischbach. 1478 – Viesbache. 1816 – Neu Fischbach. 1825 – Fischbach. 1850 – Rybnik, Fischbach. 1945 – Karpniki.

DkM Studio Dariusz Mofina

Karpniki – wieś z bogatą historią