Linia kolejowa Raspenava - Bily Potok pod Smrkem. Fenomen czeskich kolei.

Izerska Kolej Górska z Raspenavy do Hejnic i Bilego Potoka pod Smrkem to jedna z najkrótszych linii kolejowych w Czechach. Ma zaledwie nieco ponad 6 kilometrów długości. Biegnie wzdłuż rzeki Smedy.

To, że w Czechach niemal wszędzie można dojechać pociągiem nie jest żadnym odkryciem. Niewątpliwe utrzymywanie tej lokalnej linii można uznać za część swego rodzaju kolejowego fenomenu w Czechach. Budowę linii rozpoczęto w 1899 roku. Ukończono ją w rok, a 3 maja 1900 roku rozpoczęto na niej eksploatację – najpierw pociągami ciągniętymi przez lokomotywy parowe, potem przestawiono na wagony motorowe. Powodem jej budowy był rozwój fabryk w górnym biegu rzeki oraz niewystarczające połączenie z najbliższą istniejącą stacją kolejową zlokalizowaną w Raspenawie.

Na obszarze górnego dorzecza rzeki Smědé w pierwszej połowie XIX wieku powstało wiele przedsiębiorstw przemysłowych. Były to tartaki, przędzalnie, garbarnie, tkalnie i papiernie. Wyroby wszystkich firm wywożono wozami konnymi. Niektóre wyroby (głównie tkaniny) trafiały na rynki zagraniczne. Najbliższą stacją kolejową w tym rejonie była stacja w Raspenavie, położona na linii z Liberca przez Frýdlant do ówczesnych Niemiec. Jednak wraz ze wzrostem ilości przewożonych towarów stacja Raspenau (wówczas zwana „Raspenau–Liebwerda”) przestała być funkcjonalna. Rozwiązaniem okazała się budowa linii o nazwie „Wittigtalbahn”, której czeskie tłumaczenie brzmiało Dráha údolím Smědé (Kolej Doliny Smedy). Projekt został opracowany przez Wiedeńską Dyrekcję Kolei Południowo-Północnoniemieckiej.

3 maja 1900 roku linia została oddana do użytku. Na nocny postój dwóch zakupionych lokomotyw wybudowano parowozownię w Białym Potoku, do której dobudowano stację pomp i studnię z pulsometrem. 4 marca 1903 roku powstał zespół Frýdlantská okresní dráhy (FOD), który oprócz linii z Raspenavy do Białego Potoku obsługiwał również linię do dzisiejszych Jindřichovic pod Smrkem, a także linię wąskotorową z Frýdlantu do Heřmanic.

W 1928 r. odbyły się próbne przejazdy wagonu motorwego na normalnotorowych liniach. Po podpisaniu układu monachijskiego i aneksji sudeckiej części Czechosłowacji, która obejmowała tereny wokół linii kolejowej z Raspenavy do Białego Potoku, linia ta weszła w skład Rzeszy i przeszła pod Koleje Niemieckie. Po II wojnie światowej linię odebrano 23 maja 1945 roku. W tym czasie transport odbywał się trzema parami pociągów, a dodatkowo z Białego Potoku wywożono obrobione drewno i materiały wojskowe przeznaczone do transportu w głąb Czechosłowacji.

W kolejnych latach powojennych liczba pociągów (pasażerskich i towarowych) sukcesywnie wzrastała, a także specjalne pociągi dla pielgrzymów do Hejnic, gdzie znajduje się kościół pielgrzymkowy Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny.

25 września 1948 r. specjalnym słowackim ekspresem motorowym przyjechała z wizytą do Hejnic delegacja polskiego Ministerstwa Łączności. W tym czasie jednak nadal nie wznowiono stałej regularnej obsługi pojazdów mechanicznych na linii. Oryginalne dwa wagony zostały złomowane, a na linii Raspenava - Bílí Potok transport pasażerski musiały być realizowane pociągami ciągniętymi przez lokomotywy parowe.

Dd czerwca 1955 roku zostały zastąpione wagonami motorowymi M 131.1 (popularnie zwanymi „Hurvínek”). 

Latem 1978 roku w ramach modernizacji na torze pojawił się nowy samochód, a mianowicie M 152.0.

W 1998 r. wagony motorowe zostały wyposażone w automaty biletowe wraz z ich znacznikami i urządzeniami do zgłaszania przystanków. Wszystko to miało miejsce w związku z wprowadzeniem na tej linii przejazdów samoobsługowych.

Linia została wybrana w ramach Izerskiej Kolei Górskiej, dla której Kraj Liberecki ogłosił przetarg na obsługę przewozów pasażerskich na okres 15 lat (między 2011 a 2026 rokiem) w 2008 roku. W 2010 roku pojawił się pomysł likwidacji linii ale stanowczo sprzeciwiły się temu władze Kraju Libereckiego.

Od 2011 roku pociągi na trasie kursują co godzinę. Dodatkowo wprowadzono tzw. zestawiane połączenia. Pociągi docierają tu z Liberca. W Raspenavie następuje odłączenie wagonu od składu jadącego do Frydlantu.

Linia rozpoczyna się na stacji Raspenava, skąd biegnie w kierunku wschodnim (od cypla Liberca) równolegle do linii do Liberca. Po drodze są przystanki Luh pod Smrkem i Lužec pod Smrkem oraz Hejnice. Co ciekawe końcowa stacja Bily Potok pod Smrkem również leży na terenie gminy Hejnice. Obecnie na trasie jeżdżą szynobusy Regio - Spider.

Linia kolejowa Raspenava - Bily Potok pod Smrkem. Fenomen czeskich kolei.