Pańska Skała - Unikat na skalę światową. Wycieczka we mgle.

Panská skála (Pańska Skała) to miejsce niezwykłe. Zastygła lawa bazaltowa uformowała tu na tyle imponujące formy, że ustanowiono tu jeden z pierwszych w Europie rezerwatów geologicznych.

Karkonosze z racji swego położenia są doskonałą bazą wypadową do wycieczek po regionie. Choć wyprawa na Pańską Skałę jest jedną z bardziej odległych tego typu eskapad (około 90 km od Szklarskiej Poręby) to jednak kto się zdecyduje na taki wyjazd na pewno nie będzie żałował.

Pańska Skała to wzniesienie o wysokości 595 m n.p.m w Górach Łużyckich w okolicy miejscowości Kamenický Šenov, na styku kraju libereckiego i usteckiego. Znajduje się tu imponująca i niezwykła charakterystyczna wychodnia bazaltu. Słupy o wulkanicznym pochodzeniu wyróżnia regularna, sześcioboczna morfologia.

Zjawiska wulkaniczne w Górach Łużyckich występowały 38 - 28 milionów lat temu. To wówczas kształtowały się typowe wulkany z charakterystycznymi stożkami. Wydobywała się z nich lawa oraz popioły a powietrze wypełniały trujące dla życia organicznego gazy. Wydostająca się lawa tworzyła duże pokrywy oraz wulkaniczne stożki.

Wygląd i budowa Pańskiej Skały wskazuje, że proces stygnięcia lawy zachodził tu bardzo szybko, miał bowiem miejsce w niewielkiej odległości od powierzchni ziemi. Ocenia się, że lawa wypływała z komory wulkanicznej z głębokości większej niż 30 km i z uwagi na bardzo dużą różnicę temperatur, zastygła jeszcze w kominie wulkanicznym. Magma krystalizowała się sześciokątnie bo jej głównym składnikiem jest krzemionka. Taki sześciokątny kryształ górski to nic innego jak tlenek krzemu.

W sztucznym odsłonięciu dawnego kamieniołomu bazaltu widać doskonale wykształcone słupy bazaltowe o średnicy około 20–25 cm i wysokości do 20 m (pionowe i pochylone). Pod ścianą skalną znajduje się nieduże jeziorko, a kawałek dalej mniejsze.

Pańska Skała jest najstarszym w Czechach rezerwatem geologicznym i jednocześnie jednym z najstarszych tego typu założeń w Europie. Już pod koniec XIX wieku zaczęły pojawiać się starania podejmowane przez Klub Wycieczkowy Českolipsko oraz geologa i wulkanologa Josefa Emanuela Hibscha, aby chronić ten wyjątkowy kamieniołom. W 1878 r. wysłał on prośbę do Czeskiego Komitetu Ziemi o ochronę skały. Zachowała się również treść odpowiedzi negatywnej, podpisanej przez najwyższego marszałka kraju ziemnego Auersperga Theummera, uzasadnianej brakiem funduszy. Dopiero w 1895 r. urząd wojewódzki wydał decyzję zakazującą dalszej eksploatacji na tym terenie, a formacja ta stała się najstarszym rezerwatem geologicznym w Czechach. Powstałe zagłębienie górnicze zostało szybko wypełnione wodami opadowymi nadając temu miejscu dodatkowego uroku.

Co prawda ten pierwszy zakaz nie był ściśle przestrzegany i jeszcze do 1913 roku kontynuowano tu wydobycie w ograniczonym zakresie. 29 marca 1913 starostwo powiatowe w Děčínie wydało właścicielowi surowy zakaz wydobycia ze skutkiem natychmiastowym, po tym jak w sprawę zaangażowały się niemieckie stowarzyszenia turystyczne z Czech, stowarzyszenia alpejskie i stowarzyszenia przyjaciół przyrody (Naturfreunde).

Pomimo zakazów wydobycie było jeszcze sporadycznie powtarzane podczas pierwszej i drugiej wojny światowej. W latach 40. wykopane słupy miały chronić bazę okrętów podwodnych na północy Niemiec na wyspie Helgoland. Ostateczny zakaz pojawił się dopiero w 1948 r. W 1953 ogłoszono ostatecznie na terenie wzniesienia rezerwat przyrody (Národní přírodní památka, NPR). Dziś jest najczęściej odwiedzanym przez turystów utworem geologicznym w Czechach.

Obecnej formie zabytku pomógł człowiek pozyskując bazalt, kiedy to pod koniec XVIII wieku odsłonił zbocza wzgórza, w którym pojawił się ten kolumnowy podział. Późniejsze wydobycie stworzyło obecny kształt skały. Wydobyty surowiec eksportowano do krajów Beneluksu, gdzie wykorzystywano go do budowy falochronów, gdyż bazalt ma znaczną odporność chemiczną na działanie wody morskiej.

Pańska Skała dość często stawała się plenerem filmowym. Po raz pierwszy już w 1952 roku, kiedy kręcono tu baśniowy film Dumna księżniczka.Skała została również wykorzystana podczas kręcenia francuskiego filmu o magiku Merlinie w 2011 roku. Miasto Kamenický Šenov otrzymało wówczas w darze część scenografii. Bazaltowa skała pojawiła się też w teledysku Paula Garanda Miracle. Wykorzystano ją jeszcze w czeskim filmie Uczeń zegarmistrza z 2020 roku .

My mieliśmy mniej szczęścia bowiem w momencie, kiedy tu przybyliśmy, cała skała i wzgórze spowite było w kłębach gęstej mgły. Dodawało do oczywiście pewnego uroku ale zdjęcia z szerszej perspektywy nie były możliwe. Na pewno tu jednak wrócimy, do czego i gorąco zachęcamy naszych czytelników.

Jak dojechać?

Ze Szklarskiej Poręby wybraliśmy drogę przez Zakręt Śmierci, Świeradów Zdrój, Raspenavę i Chrastavę omijając w ten sposób największe miasta na trasie z Libercem na czele. Dalej poruszaliśmy się już międzynarodowa drogą E442 Liberec – Děčín – Ústí nad Labem, praktycznie przy której znajduje się ten wyjątkowy pomnik przyrody (pomiędzy miejscowościami Prácheň i Kamenický Šenov. Przed pomnikiem znajduje się płatny parking z informacją turystyczną oraz zapleczem socjalnym.

Nazwa formacji pochodzi z dosłownego tłumaczenia dawnej nazwy niemieckiej – Herrenhausfelsen.

Pańska Skała - Unikat na skalę światową. Wycieczka we mgle.

Podobne miejsca opisane na Karkonosze GO

bestofskaly