Mauzoleum Wollerów - Zapomniana historia Leśnej

Zrujnowane mauzoleum Wollerów w Leśnej jest dziś tylko niemym dowodem na to jak w niebycie rozpływa się historia tego miejsca i pamięć o dawnych mieszkańcach Leśnej.

Historia rodziny Wollerów, mającej żydowskie korzenie, nie jest tematem z zamierzchłych czasów. Dla Leśnej zaczęła się bowiem około 1855 roku, kiedy dwaj bracia przejmują jeden z tutejszych zakładów włókienniczych. Wkrótce fabryka Wollerów przestawiona została niemal wyłącznie na produkcję  katunu - gęstej tkaniny bawełnianej, oraz wełny czesankowej. Niemal natychmiast okazało się to strzałem w przysłowiową dziesiątkę i majątek rodziny zaczął się pomnażać. Fabryka otrzymała nazwę Concordia  Spinnerei und Weberei i szybko stała się sławna w całej Europie. Interes szedł tak dobrze, że powstało wiele filii zakładu. Była to pierwsza tego typu fabryka, wytwarzająca wełnę czesankową na ziemiach niemieckich.

Samson Weller doświadczenie w przemyśle włókienniczym zdobywał w Wielkiej Brytanii w Bradford, gdzie konstruował i ulepszał maszyny tkackie. Tam też zdobył fundusze na inwestycje w Leśnej. Również maszyny tkackie sprowadzał z Wielkiej Brytanii.

Wkrótce rodzina Wollerów stała się jedną z najbogatszych na Dolnym Śląsku. Synonimem bogactwa było również okazałe mauzoleum, choć powodem jego wybudowania miała być rodzinna tragedia. Większość dostępnych źródeł, także niemieckojęzycznych wspomina, że mauzoleum powstało na zlecenie Samsona (Samuela) Wollera po przedwczesnej śmierci jego syna. Nie ma co do tego jednak pewności, bowiem pojawia się też hipoteza, że nie syn zmarł przedwcześnie a bratanek. Jeszcze inne źródło wspomina, że mauzoleum zbudowano po śmierci żony Samsona Wollera – Antonie Woller z domu Rösler.

Nie ma za to wątpliwości kto był autorem projektu grobowca. Otóż jego wykonanie zlecono znanemu niemieckiemu architektowi Carlowi Johannowi Bogislawowi Lüdecke, który był m.in autorem projektu pawilonów we wrocławskim ogrodzie zoologicznym. To również on zaprojektował mauzoleum Roberta Lachmana w Jałowcu.

Samson Woller był znanym dobroczyńcą. W dzienniku urzędowym legnickim “Amtsblatt der Preußischen Regierung zu Liegnitz 1871 zamieszczono informację, iż 21. października 1869 r. założył on fundację dla biednych i ubogich kobiet z Marklissy i okolic, które dopiero co urodziły dziecko. W 1870 ufundował organy w kościele ewangelickim, dziś kościół katolicki pod wezwaniem Chrystusa Króla. W międzyczasie Samson Woller prawdopodobnie zmienił wyznanie. Bowiem nie często się zdarzało aby niemiecki żyd brał ślub z protestantką w kościele ewangelickim. Zaś jego córki Helena i Otylia zostały ochrzczone w obrządku katolickim. Nie uchroniło to jednak Wollerów przed prześladowaniami w nazistowskich Niemczech.

Mauzoleum Wollerów to budowla centralna na planie kwadratu z trzema jednokondygnacyjnymi absydami i portalem od strony wschodniej. Przyziemie posiadało osobne wejście do krypt i stanowiło miejsce pochówków. Wejście na drugą kondygnację zapewniały dwubiegowe powrotne schody, umieszczone równolegle do wejścia do budynku. Sufit kaplicy zwieńczały ciekawee freski, które przedstawiały aniołów.

Pośrodku kopuły osadzony był okulus, przez który do wnętrza kaplicy wpadało światło. Elewacja grobowca była wykonana z piaskowca. W grobowcu było zaplanowane miejsce na dziesięć trumien. Główne wejście do budynku osłania niewielki portyk z dwiema kolumnami, utrzymany w porządku doryckim. Lico budynku zawiera  dominujący nad całością ornament.

Jest nim występująca na każdej z czterech ścian szeroka płycina wypełniona festonami, których punkty zaczepienia stanowią odwrócone pochodnie – symbole śmierci i przemijania. W Architekturmuseum w Berlinie można znaleźć projekty grobowca Wollerów, znane pod nazwą Erbgruft der Familie Woller zu Marklissa.

Dziś mauzoleum jest już w opłakanym stanie. Było wielokrotnie plądrowane i dewastowane. Zniszczono doszczętnie ołtarz przy którym odprawiano żałobne nabożeństwa. Starsi mieszkańcy Leśnej wspominają, że po wojnie trumny ze szczątkami Wollerów walały się w lasku w pobliżu grobowca. Kilka z nich miało skończyć w pobliskim stawie.

Zainstaluj darmową apkę "Karkonosze GO" w swoim telefonie i odkrywaj Karkonosze na nowo. Setki miejsc dokładnie opisanych, zdjęcia, filmy, panoramy 360, katalog firm turystycznych, mapa atrakcji turystycznych i wiele innych. Teraz wszystko w jednym miejscu.

Sklep Play - https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.karkonoszego.mobile

App Store - https://apps.apple.com/za/app/karkonoszego/id1592528731

Mauzoleum Wollerów - Zapomniana historia Leśnej

Wybierasz się w Karkonosze? Poniżej mapa atrakcji turystycznych w regionie. Kliknij w prawy górny róg na mapie aby otworzyć