Stary Młyn w Grudzy

Grudza to malownicza choć z pozoru niepozorna wieś na Pogórzu Izerskim. Kryje w sobie jednak wiele ciekawostek wśród których jest i historia starego młyna.

Ruiny wiatraka holenderskiego w Grudzy, choć znajdują się blisko drogi do Rębiszowa nie są z niej widoczne. Można więc przejechać tamtędy wiele razy, nie zdając sobie sprawy, że w pobliżu znajduje się budowla o ciekawej historii.

Zbudowany prawdopodobnie w XVIII wieku młyn był typem holenderskim. charakteryzował się nieruchomym korpusem na którym umocowana była obracana na łożysku bryła dachowa ze śmigłami. Rozwiązanie takie pozwalało łatwiej dostosować śmigła wiatraka do kierunku wiatru. Cylindryczna budowla ma u podstawy ma około 60 metrów kwadratowych. Pierwotnie składała się z trzech kondygnacji dzielonych stropami jednak do dziś przetrwały jedynie ściany szczytowe murowanego korpusu już bez śladów kopuły.

Bryła dachu o kołowej podstawie, poruszała się na żeliwnych rolkach posuwających się po żeliwnym pierścieniu umocowanym na nieruchomej części wiatraka  Zdolność obrotu kopuły dachu o 360 stopni pozwalała na ustawianie powierzchni skrzydeł prostopadle do kierunku wiatru. 

W czasach świetności mógł mielić około 1 tony zboża na dobę. Poza funkcją młyna pełnił również funkcję mieszkania dla wiatracznika, który jednocześnie tu młynarzował. O wiatraku wspomina rejestr dóbr klasztoru Benedyktynek z Lubomierza z 1786 roku.

Po raz ostatni o działającym w Grudzy (Birngrütz) młynie wspomina zapis Królewskiego Urzędu Dzierżaw z 1840 toku. W 1865 roku w pobliżu Grudzy zaczęły przejeżdżać pociągi Śląskiej Kolei Górskiej i choć wieś nie miała swojego przystanku kolejowego (leży pomiędzy pomiędzy stacją w Rębiszowie i przystankiem w Kwieciszowicach) to i tak bardzo zyskała pod względem turystycznym. Stała się wsią letniskową, opisywaną w przewodnikach, chwaloną za wspaniałe widoki.

Jedną z najpiękniejszych panoram zapewniał właśnie wiatrak, przekształcony już wówczas w wieżę widokową. Na miejscu starej kopuły wiatracznej wybudowano drewnianą sygnaturkę z galeryjką widokową. W 1910 roku na wieżyczce zamontowano zabytkowy zegar z 1756 roku. Stary Młyn był wówczas jedną z wizytówek wsi.

Po wojnie obiektem zainteresowało się wojsko które utworzyło tu punkt obserwacyjny oraz strzelnicę. Nieremontowana wieża popadła w końcu ruinę.

Stary Młyn w Grudzy