Sztolnie w Leśnej - Niedokończona podziemna fabryka

Kompleks sztolni w Leśnej zaczęto drążyć u schyłku II wojny światowej, kiedy Niemcy w pośpiechu starali się przenieść przynajmniej część swoich zakładów zbrojeniowych pod ziemię.

W Leśnej znajdują się dwa nieco od siebie oddalone kompleksy podziemnych korytarzy. W skład pierwszego -  Eisenglanz Marklissa - wchodzą trzy sztolnie wykute w stromym brzegu Kwisy za zakładem Baworowo S.A. Znajdziemy tam dwie krótkie kilkudziesięciometrowe sztolnie oraz trzecia będąca jednocześnie największym wyrobiskiem w Leśnej, o długości ponad 500 m.

Otwory wlotowe znajdują się kilka metrów od brzegu kanału biegnącego za zakładem Baworowo S.A. i nie są zabezpieczone. Największa ze sztolni ma w sumie cztery wejścia. Jedno znajduje się za ogrodzeniem parkingu zakładowego, drugie mniejsze na szczycie skarpy, dwa kolejne na terenie zakładu. Z dwóch ostatnich wejść jedno jest zamurowane, natomiast drugie prowadzi do krótkiego odcinka oddzielonego od głównego systemu wymurowaną ścianą. Od 2011 roku znajdują się tam kraty umożliwiające swobodną migrację nietoperzom. Sztolnie wraz z otaczającym lasem i łąką zajmują obszar ponad 19 ha. 

Druga grupa sztolni w Leśnej -  Türkis w Marklissa II - składa się z sześciu krótkich wyrobisk, wydrążonych w zboczu wzgórza Sępik 368 m n.p.m, przy drodze Leśna – Świecie nad potokiem Bruśnik. Pierwsze dwie znajdują się przy samej drodze, również tam na skalnej ścianie umieszczono tablicę poświęconą więźniom z podobozu Gross Rosen w Miłoszewie, zmuszanym tu do katorżniczej pracy.

Niemcy docelowo planowali tu przenieść produkcję zbrojeniową z zakładów Luftfahrt-Werke , gdzie produkowano podzespoły silników rakiet V1 oraz V2 oraz części silników samolotowych. Wszystkie wykuwane odgałęzienia sztolni, miały się zbiegać koncentrycznie w wielkiej hali produkcyjnej. Przed wojną zakłady te - zwane zakładami Petzolda - należały do zjednoczenia Vereinigte Deutsche Maschinenwerke GmbH, które między innymi zajmowało się drążeniem sztolni we wzgórzu Ryszarda w Bolkowie, gdzie też na zamku założyło swój ośrodek badawczy i administrację.

Operacja utajniania fabryki zaczęła się jeszcze w 1943 roku, kiedy to teren wokół fabryki zamknięto, a budynki zakryto siatką maskującą. Rozpoczęto też przebudowę zakładu na cele produkcji zbrojeniowej. Pod koniec 1943 roku, lub na początku 1944 roku utworzono w pobliskim Miłoszowie filię obozu Gross Rossen pod nazwą Arbeitslager Hartmannsdorf. Niedługo później rękami 600 więźniów, którymi byli w większości jeńcy radzieccy, rozpoczęto drążenie sztolni.

Obok dawnych wlotów można odnaleźć podstawy pod kompresory, fundamenty baraków, stacji transformatorowej oraz inne pozostałości infrastruktury. Sztolnie są nieukończone - nie posiadają wykończenia ani prawdopodobnie nie zostały nawet doprowadzone kubaturowo, do projektowanych rozmiarów.

Sztolnie w Leśnej - Niedokończona podziemna fabryka