Gaj Bohaterów w Snowidzy

Gaj Bohaterów to symboliczne miejsce pamięci stworzone na początku XX wieku. Upamiętniał żołnierzy niemieckich poległych i zaginionych podczas I wojny światowej.

Snowidza to duża wieś w gminie Mściwojów. Legenda związana z nazwą wsi, że przed bitwą na Legnickim Polu syn Henryka Pobożnego, Bolesław Rogatka po polowaniu nocował na miejscu obecnej wsi. W nocy miał sen proroczy, że Tatarzy wygrają bitwę, a jego ojciec zginie. Po powrocie z polowania opowiedział sen księżnej Jadwidze, która nakazała mu zachować go w tajemnicy. Ale po bitwie poleciła założyć na tym miejscu wieś nazwaną „Sno – widza”, czyli „we śnie widzę".

W północnej części wsi, na zalesionym wzniesieniu zwanym Pogańskim Wzgórzem (191 m n.p.m) stoi okazały obelisk z ciosanych kamieni granitowych. To centralny punkt tzw. Gaju Bohaterów (Heldenhain), symbolicznego cmentarza poświęconego niemieckim mieszkańcom poległym na frontach I wojny światowej.

Pomniki tego typu były bardzo powszechnie wznoszone na terenie całych Niemiec. W zasadzie w każdej wsi czy miasteczku stanął tego typu obelisk, gdzie upamiętniano poległych mieszkańców danej miejscowości. Z frontów I wojny światowej nie wróciło do domów ponad 2 miliony niemieckich żołnierzy. Nie było chyba miejscowości z której nie zginęło przynajmniej kilka osób. Tymczasem tradycja upamiętnienia poległych żołnierzy sięgała jeszcze w Prusach  wojen napoleońskich. Historia tej tradycji ma swoje korzenie w "Wezwaniu” śląskiego poety i żołnierza Teodora Koernera, poległego w 1813 roku w bitwie pod Lützen : „Vergiß, mein Volk, die treuen Toten nicht ” (Nie zapomnij, mój narodzie, o wiernych zabitych).

Na obeliskku w Snowidzy umieszczono granitową płytę z napisem:  Wojna światowa 1914 – 1918 Dla uczczenia pamięci poległych bohaterów. W okolicy szczytu pomnika znajduje się kamienna imitacja niemieckiego krzyża żelaznego. 

W stronę prowadzi szeroka aleja z równo posadzonymi w rzędach drzewami, po obu stronach. Na boki rozchodzą się mniejsze alejki  przy których ustawionych jest ponad 80 tablic granitowych, które pełnią rolę symbolicznych nagrobków, na każdym z nich wyryte jest imię i nazwisko poległego żołnierza, data urodzin i śmierci oraz stopień wojskowy. Tablice zostały rozlokowane w taki sposób, aby idąc ścieżka, były po obu jej stronach.

Upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej żołnierzy niemieckich wraz z cywilną i wojskową spuścizną sepulkralną zlokalizowane na terenie Śląska należą do tzw. trudnego dziedzictwa. Większość została zniszczona. Obelisk w Snowidzy choć zapomniany przetrwał. Przetrwała też większość tablic, choć część z nich jest przewrócona.

W roku 2001 do Snowidzy przyjechała grupa niemieckiej młodzieży, która posprzątała teren wokół koło pomnika, wykarczowała krzaki, podnieśli tablice i poprawili napisy na nich oraz zamurowali sporych rozmiarów dziurę w obelisku - zapewne dzieło "poszukiwaczy skarbów".

Gaj Bohaterów w Snowidzy