Brama pamięci na wzgórzu Gothard. Horice (Hořice v Podkrkonoší) i ich kamienne sumienie

Na pierwszy rzut oka to tylko brama. Kamienna konstrukcja, na wpół ukryta w cieniu drzew, stojąca u wejścia na cmentarz. Ale kto stanie naprzeciw tej monumentalnej formy w Hořicach, szybko zrozumie, że patrzy na coś znacznie więcej niż tylko neorenesansowy portal. To świadectwo – kunsztu, historii i pamięci.

Brama cmentarna na wzgórzu Gothard powstała między 1893 a 1907 rokiem. Projekt był efektem pracy uczniów i nauczycieli miejscowej Szkoły Rzeźbiarsko-Kamieniarskiej, najstarszej tego typu instytucji w dawnych Austro-Węgrzech. To nie przypadek – Hořice od XIX wieku znane są jako miasto piaskowca i dłuta. Lokalny kamień o złocistym odcieniu stał się fundamentem całego dziedzictwa kulturowego regionu. Dosłownie i w przenośni.

Portal prowadzi na Nowy Cmentarz, który – mimo swojej nazwy – nosi w sobie ponad sto lat historii. Monumentalna forma, rzeźby alegoryczne i subtelne odniesienia do chrześcijańskiej ikonografii tworzą przestrzeń przejścia: między codziennością a wiecznością, między życiem a pamięcią.

Ale to nie tylko brama jest tu godna uwagi. Samo wzgórze Gothard stanowi jedno z najbardziej malowniczych miejsc w regionie Hradec Králové. Z jego szczytu roztacza się panorama na łagodne, czeskie krajobrazy – zieleń pól, szpaler drzew i majaczące na horyzoncie sylwetki miasteczek. To wzgórze niegdyś było miejscem kultu i refleksji, a dziś nadal spełnia podobną funkcję, choć może w bardziej świeckim tonie.

W latach 1966–2000 wzgórze zamieniło się w wielką galerię pod gołym niebem. Rzeźbiarze z całego świata pozostawiali tu swoje dzieła podczas międzynarodowych sympozjów. Efekt? Kilkadziesiąt kamiennych rzeźb porozrzucanych po zboczach – surowych, abstrakcyjnych, często niepokojących. Idealne towarzystwo dla monumentalnej bramy na cmentarz – bo przecież życie i sztuka zawsze mają coś wspólnego ze śmiercią.

W pobliżu znajduje się również pierwszy w Czechach pomnik Jana Žižki z Trocnova zbudowany z tego samego piaskowca co portal. W Hořicach wszystko jest ze skały. Ale żadna z tych budowli nie mówi tak wiele tak cicho, jak właśnie brama cmentarna. Stoi spokojnie i przypomina: tu kończy się codzienność, a zaczyna to, co warto zapamiętać.

Brama pamięci na wzgórzu Gothard. Horice (Hořice v Podkrkonoší) i ich kamienne sumienie