Cmentarz ewangelicki w Szklarskiej Porębie Dolnej - Panteon Karkonoszy

Stary, opuszczony i częściowo zrujnowany cmentarz ewangelicki w Szklarskiej Porębie Dolnej zwany był niegdyś Panteonem Karkonoszy. Trudno bowiem znaleźć podobne mu miejsce, w którym pochowano równie wielu artystów malarzy, literatów, i wielu innych sztuk.

Zabytkowy, dawny ewangelicki cmentarz w Szklarskiej Porębie, na którym zostali pochowani wybitni malarze, szklarze, a także brat noblisty, pisarz Carl Hauptmann to miejsce tak samo piękne jak smutne. Smutek wywołuje jego stan. Cmentarz od lat wyglądał jak po przejściu tornada. Dziury w grobowcach, zerwane tablice, poprzewracane nagrobki ...od takiego widoku robi się strasznie ... przykro. A jednak ten cmentarz nie odstrasza, ale mimo wszystko nadal przyciąga uwagę.

Ostatnio stan cmentarza się poprawia. Akcja porządkowa była możliwa bowiem Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków przychylił się do wniosku burmistrza Szklarskiej Poręby i wyraził zgodę na przeprowadzenie prac porządkowych na zabytkowym cmentarzu ewangelickim w Szklarskiej Porębie Dolnej. Konserwator za możliwe do zrealizowania prace uznał: usunięcie samosiewów drzew i zbędnej roślinności, pielęgnację zieleni wysokiej, zabezpieczenie otwartych grobowców i grobów – przykrycie betonowymi płytami lub zasypanie otwartych krypt ziemią, wytypowanie nagrobków, które pozostaną na swoich miejscach oraz tych, które zostaną umieszczone na murze lub przy kaplicy w formie lapidarium, renowację/przemurowanie pozostałej części ogrodzenia

To za sprawą wielkiego dziedzictwa pozostawionego przez spoczywających na nim ludzi, często najważniejszych dla ówczesnej Szklarskiej Poręby.  Miejsce to jest szczególne z tego względu, że zostali na nim pochowani dawni przedstawiciele „kolonii artystów”, twórcy niemieckiej literatury i sztuki XIX i XX wieku. Niezwykle malownicze położenie kurortu oraz szeroko znany i ceniony miejscowy "klimat artystyczny" motywujący do twórczości, sprawiły, że chętnie i już na stałe osiedlali się tu malarze poeci, pisarze, artyści, naukowcy.  Bardzo liczną grupą osób, która spoczywa na tym cmentarzu, to wybitni rzemieślnicy zajmujący się tworzeniem i produkcją szkła artystycznego, z którego Szklarska Poręba słynęła. Byli oni mistrzami swojej profesji uznawanymi w Prusach, Niemczech i całej Europie. Spacer po cmentarzu ewangelickim to odkrywanie blisko 200 lat historii kurortu pod Szrenicą, której fragmenty można wciąż odczytać z zachowanych, nagrobnych inskrypcji.

Cmentarz został założony w 1844 roku, początkowo wyłącznie jako cmentarz ewangelicki, sąsiadujący z pobliskim zborem. Wraz z upływem lat rozpoczęły się tam pochówki osób również innych wyznań, przez co nekropolia nabrała charakteru komunalnego. Ostatnie informacje o pogrzebach pochodzą z 1946 r. Od tego czasu cmentarz jest opuszczony. Nie oparł się zniszczeniom dokonanym, nie tylko upływem czasu ale przede wszystkim przez wandali i szabrowników. Nekropolia była regularnie ograbiana i dewastowana.

Od lat 90. ubiegłego stulecia trwają, niestety dość niemrawe starania mające na celu zachowanie historycznego charakteru tego miejsca. Sprawa jego uporządkowania jest z jednej strony tematem dyżurnym, z drugiej nie pociąga za sobą zbyt wielu realnych działań. Niegdyś Niemcy z zaprzyjaźnionego Bad Harzburg przekazali kwotę 10 tysięcy marek na uporządkowanie cmentarza, ale ostatecznie nikt nekropolii nie posprzątał. W 2017 roku  miasto wypowiedziało umowę z Fundacją MEMENTO, która podjęła się sewgo czasu opieki nad terenem poniemieckiego cmentarza w Szklarskiej Porębie Dolnej i zachowania charakteru nekropolii, wobec absolutnego braku zainteresowania i brakiem wypełniania warunków umowy, bezczynności i braku kontaktu z Fundacją.

Mieszkańcy Szklarskiej Poręby kilkukrotnie w ostatnim czasie porządkowali cmentarz, podczas społecznych akcji. Obecnie w porozumieniu z konserwatorem zabytków trwa opracowywanie koncepcji przyszłego zagospodarowania nekropolii.

Kilka najważniejszych postaci pochowanych na cmentarzu:

• Carl Hauptmann (1858-1921) – filozof i literat, starszy brat laureata literackiej Nagrody Nobla Gerharta Hauptmanna. Współautor literackiego przekładu na język niemiecki powieści "Chłopi" Władysława Reymonta. Wysoka jakość literackiego tłumaczenia, niewątpliwie przyczyniła się do uzyskania przez Reymonta nagrody Nobla.
• Wilhelm Bölsche (1861-1939) –  Prawdziwy człowiek renesansu dawnej Szklarskiej Poręby. W sobie tylko wiadomy sposób potrafił połączyć wiele specjalności. Pisarz, krytyk literacki, dziennikarz, biolog, astronom, geolog, popularyzator działań na rzecz ochrony przyrody, pomysłodawca i twórca karkonoskiego muzeum geologiczno-przyrodniczego, autor kilku tysięcy listów stanowiące archiwum tamtego okresu, które są przechowywane we Wrocławskiej Bibliotece Uniwersyteckiej.

• Hanns Fechner (1860-1931) – malarz, grafik, profesor berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych, portrecista dworu króla Prus.
• Max Schlicker (1862-1936) – właściciel winiarni, będącej miejscem spotkań artystów i literatów (późniejszy "Kaprys")
• Gustav Berthold – dyrektor i dyrygent orkiestry uzdrowiskowej
• Julius Ludwig (1850-1918) – mistrz malarstwa na szkle.
• Ernst Wriese (1854-1914) – mistrz szlifierski.
• August Wennrich (1825-1878) – mistrz szlifierski.
• Oskar Simon (1874-1927) – mistrz szlifierski.
• Ernst Liebig (1859-1927) – mistrz hutniczy.
• Hermann Wennrich (1864-1931) – mistrz hutniczy.
• W centralnej części cmentarza górują ruiny kaplicy rodziny Preusslerów, pierwszych właścicieli huty szkła.

Cmentarz ewangelicki w Szklarskiej Porębie Dolnej - Panteon Karkonoszy znajduje się w Szklarskiej Porębie Dolnej przy ulicy Waryńskiego.

W pobliżu :