W poszukiwaniu pegmatytów. Sztolnia kopalni Anton w Szklarskiej Porębie

Karkonosze są krainą o niezwykłej georóżnorodności. Bogactwo skał, minerałów, gleb oraz form rzeźby sprawia, że wyróżniają się nie tylko na ogólnopolskiej ale nawet europejskiej mapie geologicznej.

Sama Szklarska Poręba pretenduje do miana Mineralogicznej Stolicy Polski. Powszechnie występujących w Karkonoszach i Górach Izerskich minerałów sklasyfikowano ponad 50, a wiele z nich ma własności kamieni szlachetnych i półszlachetnych.

To sprawia, że miasto pod Szrenicą było od wieków miejscem intensywnych poszukiwań i prac górniczych. Jednym z cennych surowców były tzw. żyły pegmatytowe zbudowane ze skalenia potasowego i kwarcu. Pegmatyty powstałe stosunkowo płytko są źródłem drogich kamieni. Eksploatację takich żył prowadzono jeszcze w XIX wieku na potrzeby miejscowego przemysłu ceramicznego. 

Zwykle wyrobiska pegmatytowe z których pozyskiwano np. skalenie, miały kształt kilkumetrowych jam lub małych grot. Na ich tle sztolnia Anton wyróżnia się zarówno rozmiarem jak i bogactwem mineralogicznym.

Sztolnia ma kilkanaście metrów długości. Odznacza się charakterem górniczego korytarza, wydrążonego w skale i bezpośrednio pod nią. Miejscami jest dość obszerna, jednak najdalej wdrążony przodek zwęża się do niewielkich rozmiarów komory.

Wewnątrz znajdują się pozostałości górniczej obudowy co nadaje wyrobisku kopalnianego charakteru.

Pegmatyt eksploatowany przez kopalnię Anton miał formę nieregularnej żyły, dlatego przekrój sztolni ma zmienne rozmiary. Wyrobisko ponadto w wielu miejscach przecięło strefy granitowe.

 Sztolnia wchodziła w skład dawnej kopalni „Anton”, w tekstach źródłowych określanej również jako „Wasserloch". Wymieniona była w przewodniku geologicznym z 1900 roku, jako nieczynne wyrobisko.

Eksploatowany tutaj pegmatyt zawiera szereg minerałów ziem rzadkich, takie jak gadolinit (okazy wielkości kilku centymetrów), fergusonit i monacyt. Można tu również znaleźć rzadki allanit, a także epidot, chloryt i ilmenit.  Zarówno sama sztolnia, jak i hałdy u jej wylotu są miejscem amatorskiego aczkolwiek intensywnego poszukiwania minerałów, co niestety powoduje degradację tego terenu.

Sztolnia położona jest na zachód od Gonciarskiej Łąki, w okolicy końcowego fragmentu ulicy Kasprowicza. Jej lokalizację znajdziemy na mapach.

W poszukiwaniu pegmatytów. Sztolnia kopalni Anton w Szklarskiej Porębie