Liczyrzepa - postać fantastyczna, demon czy bohater?

Karkonoski Duch Gór potocznie nazywany Liczyrzepą, znany jest nie tylko na dolnym śląsku czy w Polsce, jego sława wykracza poza granice naszego państwa. Napisano o nim wiele legend, zyskał również kilka wcieleń. Kim był i skąd wziął się Karkonosz?

Postać Liczyrzepy intrygowała, ciekawiła i fascynowała na przestrzeni setek lat. W jego rodzimych, karkonoskich stronach, legendy i opowieści o Duchu Gór przekazywane są z pokolenia na pokolenie. W szkołach i przedszkolach przedstawiane są spektakle opowiadające jego historię. Wiele imprez, wydarzeń i wszelkich przedsięwzięć również odbywa się pod jego imieniem. Nie brakuje także kamiennych pomników czy posągów ukazujących postać Karkonosza. Jest on nieodzowną częścią karkonoskiego folku, którego korzenie sięgają czasów kultu Świętowita. Ten natomiast, stał się symbolem Słowiańskiej religii i mitologii. Głównie dlatego, iż jest on jedną z najlepiej udokumentowanych postaci pogańskich bogów. Zapiski o nim sięgają XII wieku, znalezione artefakty w postaci posążków czy amuletów nawet IX wieku.

Pojawia się zatem pytanie, czy Liczyrzepa również jest postacią, sięgającą tak wielu lat wstecz? Tego niestety nie wiemy do końca, ale spekulacji jest wiele. Pierwsza wzmianka o strażniku gór, pojawia się w tekstach niemieckich i łacińskich w XVI wieku. Opisy są dość ogólne, dotyczą demonicznych postaci towarzyszących górnikom. Jeden z nich, który zamieszkiwał okolice „Ryzenbergu“ (czyli Risenberg – Śnieżka), ukazuje się „straszliwa istota“ i lubi płatać ludziom dowcipy, choć nie sprawia im żadnej szkody. Według wielu, charakterystyka idealnie pasuje do legend o Karkonoszu. Kolejnym faktem, skłaniającym się ku tej teorii, jest wizerunek Liczyrzepy przedstawiony na szesnastowiecznych mapach Śląska Martina Helwiga. Ukazuje dziwną postać pozującą na tle Śnieżki. Fantastyczne zwierzę posiada kopyta, ptasią głowę oraz poroże, stoi wspierając się na włóczni. Widniejący niżej podpis „Rübenczal“ nie pozostawił więcej wątpliwości. To pierwsze znane przedstawienie, jest jednocześnie jedynym, który w tak mocny sposób podkreśla demoniczność Liczyrzepy.

Duch Gór znany jest również pod nieco łagodniejszą postacią. Powstała w XIX wieku wraz z rozwojem turystyki zdrojowej. Na pamiątkach czy też pocztówkach, pojawia się jako siwy starzec z długą brodą, odziany w płaszcz bądź szatę, czasami jego głowę zdobi wielki kapelusz. W posiadanie podobnego suweniru wszedł sam J.R.R. Tolkien. Kupił kiedyś pocztówkę z Liczyrzepą, była to reprodukcja obrazu Josefa Madlenera Der Berggeist. Pisarz zanotował na niej „the origin of Gandalf“. Tym właśnie sposobem, powstał wizerunek jednej z najbardziej znanych i uwielbianych na całym świecie postaci. Duch Gór, Ślązaków, Niemców, Czechów i Polaków pojawił się po raz kolejny w nowej odsłonie, jako czarodziej z Władcy Pierścieni. Postać potężnego starca władającego nadprzyrodzoną mocą, stała się jednym z najbardziej charakterystycznych motywów literatury, filmów i gier fantasy.

Liczyrzepa - postać fantastyczna, demon czy bohater?